Terugkeer van derdelanders uit Oekraïne

Als gevolg van de Russische invasie in februari 2022 kwamen er de afgelopen jaren zo’n 130.000 vluchtelingen uit Oekraïne naar Nederland*). Hieronder bevonden zich niet alleen Oekraïense staatsburgers, maar ook bijna 3.000 vreemdelingen die in Oekraïne verbleven maar daar geen permanente verblijfsvergunning hadden; zij worden ook wel 'derdelanders' genoemd. 

Aanvankelijk vielen deze derdelanders, net als de Oekraïners, onder de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) van de Europese Unie (2001/55/EG). Deze richtlijn geeft recht op opvang, medische zorg, onderwijs (voor kinderen) en de mogelijkheid betaald werk te doen. Op 4 maart 2022 heeft de Europese Commissie de richtlijn in werking gesteld, en die is een aantal malen verlengd; op dit moment geldt de bescherming voor Oekraïense vluchtelingen tot 4 maart 2027.

Per 4 september 2023 wilde de Nederlandse overheid onderscheid gaan maken tussen Oekraïense staatsburgers en derdelanders zonder permanente verblijfsvergunning in Oekraïne; van laatstgenoemden zou de bescherming onder de RTB en dus ook hun opvang worden beëindigd. Omdat het juridisch gezien de vraag was of dit ook kon (meerdere rechtbanken deden daarover verschillende uitspraken, waarna het EU Hof van Justitie prejudiciële vragen van de Raad van State beantwoordde), duurde het nog tot april 2025 voordat duidelijk werd dat de opvang van derdelanders in september 2025 beëindigd mocht worden.

Een deel van deze derdelanders was inmiddels echter al teruggekeerd naar hun land van herkomst, of had alsnog asiel aangevraagd in Nederland. Medio 2025 waren er nog bijna 1.700 derdelanders in Nederland. Dit betekende dat begin oktober overal in gemeenten de opvang van bijna 1.700 derdelanders werd beëindigd.

Eind oktober heeft INLIA de Dienst Terugkeer & Vertrek met een beroep op de Wet Open Overheid verzocht om de cijfers ten aanzien van het aantal derdelanders uit Oekraïne dat is teruggekeerd naar hun land van herkomst in 2025 (tot 1 oktober). De DT&V geeft in antwoord hierop aan dat zij niet goed weten welke van deze derdelanders zijn vertrokken en welke niet. Van de derdelanders die wèl in beeld zijn bij de DT&V zijn er dit jaar (tot 1 oktober) afgerond zo'n 20 teruggekeerd naar hun land van herkomst. Dit betekent dat ruim 1.600 derdelanders waarschijnlijk in de illegaliteit zijn beland in Nederland.

Terwijl de terugkeer van ongedocumenteerden hoog op de politieke agenda staat, is het opmerkelijk te noemen dat de overheid zo'n beperkt zicht heeft op de groep derdelanders die moet terugkeren en van slechts enkele derdelanders de terugkeer weet te realiseren.

*) op peildatum 2 november 2025 stonden er 130.320 vluchtelingen uit Oekraïne geregistreerd bij gemeenten; 96.700 van hen maakten op dat moment gebruik van bedden in de Gemeentelijke Opvang Oekraïense ontheemden (GOO). Bron: deze site van de Rijksoverheid.

Meer informatie:
Het antwoord per e-mailbericht d.d. 3 november 2025 van de Woo-contactpersoon van de Dienst Terugkeer & Vertrek op de vraag van INLIA d.d. 24 oktober 2025 (download pdf-bestand)

Lees ook:
01-01-25  EH-Hof: Nederland mag opvang derdelanders uit Oekraïne eerder beëindigen
13-05-24  Derdelanders uit Oekraïne houden voorlopig toch bescherming
26-01-24  Raad van State: tijdelijke bescherming derdelanders eindigt uit Oekraïne eindigt 4 maart a.s.