Strafbaar zonder papieren? Maatregel voor de bühne

Stel je eens voor. Je durft alleen nog maar naar buiten om boodschappen te doen. Je bent ernstig ziek, maar durft niet naar de dokter. Zelfs een geboorteaangifte durf je niet aan. Omdat je bang bent om opgepakt te worden. Waar denkt u aan, als u dit leest? Vast niet aan Nederland. Toch gebeurt dit in ons land.

En als het aan het demissionair kabinet ligt, blijft het daar niet bij. Een Tweede Kamermeerderheid vindt namelijk dat mensen zonder papieren strafbaar moeten zijn, met alle risico’s van dien. Wie slachtoffer is van huiselijk geweld zal geen aangifte meer doen. Slachtoffers van uitbuiting of mensenhandel zwijgen.

Als bondgenootschap van ruim 100 organisaties zetten we ons in om de strafbaarstelling van mensen zonder papieren én hulpverleners van tafel te krijgen. Binnenkort voert de Tweede Kamer een debat over de zogenaamde novelle. Gepresenteerd als een goed plan, maar in feite slecht onderbouwd.

Want ook al is er een uitzondering voor hulpverleners waardoor ze niet meer strafbaar zijn, hun bescherming is niet goed geregeld. Zij kunnen nog worden vervolgd; het oordeel is dan aan de rechter. Hulpverleners kunnen zo wel een jaar in onzekerheid zitten. De ironie wil dat sommige hulpverleners nú al niet meer durven te helpen.  Mensen gaan te laat of niet naar de dokter. Instanties zelf zijn inmiddels ook schuw. Een school gaf een ongedocumenteerde leerling aan bij de gemeente.

Zo heeft de strafbaarstellingsdiscussie zijn schaduw ver vooruit geworpen. Wie het veelgenoemde 'kopje soep' ontvangt is nog steeds strafbaar. Dat is onacceptabel. Politie, gemeenten, onderwijs en artsen benadrukken bovendien dat het voorstel onuitvoerbaar is. Ook de Raad van State liet niets heel van de novelle.  

Al deze kritiek lijkt aan dovemansoren gericht. Mensen zonder papieren strafbaar stellen: het is een maatregel voor de bühne met een averechts effect. Er is geen bewijs dat mensen erdoor terugkeren. Ze raken juist uit beeld en verder geïsoleerd. Maar met een streng asielbeleid scoor je nu eenmaal. 

Bij het tv-programma Nieuwsuur werd het nog eens benadrukt: het demissionair kabinet wil de wet er nog vóór de kerst doorheen hebben. Anders wordt het moeilijk om later nog íets te doen op migratie. Terwijl de wet rechtsstatelijk aan alle kanten rammelt, kregen Tweede Kamerleden nauwelijks tijd voor vragen. De Tweede Kamer is nu aan zet. Stemt ze in met een voorstel dat mensen zonder papieren strafbaar houdt en hulpverleners in een onzekere positie plaatst?  We mogen hopen dat de Tweede Kamer staat voor een menswaardige samenleving en niet doet aan symboolpolitiek.

Niemand is gebaat bij de strafrechtelijke vervolging van mensen zonder verblijfsvergunning of hulpverleners angst aanjagen. Ook mensen zonder papieren hebben rechten, net als u en ik. Hen straffen, alleen omdat ze bestaan? Dat is Nederland onwaardig.

Als de strafbaarstelling gehandhaafd blijft, laten we de meest kwetsbare mensen in de steek, komen hulpverleners in een spagaat en draait de samenleving op voor de kosten.

Dagmar Oudshoorn - Amnesty International
Erik Rouw - ASKV
Jasper Kuipers - Dokters van de Wereld
Frank Candel - VluchtelingenWerk
Derk Stegeman - Raad van Kerken in Nederland, Werkgroep Vluchtelingen

namens het Bondgenootschap Stop de Asielwetten

Meer informatie:
Bovenstaand artikel is de ingekorte versie die in het Algemeen Dagblad is geplaatst; de volledige tekst is hier te downloaden (pdf-bestand, 3 pagina's)

Lees ook:
02-09-25  Stop de strafbaarstelling
11-09-25  Strafbaar, alleen omdat je er bent?

Waarom is de strafbaarstelling van illegaal verblijf een slecht idee?