Instanties adviseren Eerste Kamer: doe het niet

In een bijeenkomst in de Eerste Kamer kraken alle opgeroepen deskundigen de voorgestelde asielwetten van het demissionaire kabinet, incluis het voorstel illegaal verblijf strafbaar te stellen.

De Eerste Kamer vroeg de inbreng van de organisaties die de wet straks moeten uitvoeren en van andere deskundigen die de Rijksoverheid adviseren over wetgeving. In de Commissie voor Immigratie & Asiel/JBZ-Raad kwamen de Politie, de Inspectie Justitie en Veiligheid, de VNG (de gemeenten), uitvoerende organisaties als het COA en de IND, de Adviesraad Migratie, het College voor de Rechten van de Mens, VluchtelingenWerk en Nidos (de voogdij-instelling die de zorg heeft voor alleenstaande minderjarige vluchtelingen) aan het woord.

Hun kritiek: de maatregelen dragen niet bij aan grip op migratie, veroorzaken extra werk voor al overbelaste instanties (politie, OM, rechtbanken, IND, COA, gevangenissen), zijn gunstig voor criminelen en uitbuiters maar slecht voor de leefbaarheid en veiligheid, vergroten spanningen in de samenleving, veroorzaken nog meer stress en onzekerheid bij asielzoekers (ook juist bij kinderen en jongeren) en steken juridisch niet goed in elkaar.

Onnodig en schadelijk
De Adviesraad Migratie noemt strafbaarstelling onnodig en schadelijk. De overheid heeft al voldoende wettelijke middelen om onrechtmatig verblijf te beëindigen, stelt de Adviesraad. De maatregel betekent verder dat ‘illegalen’ hulp zullen mijden, waardoor er juist mínder mensen vertrekken uit Nederland. Daarnaast mankeert er juridisch veel aan de wet. De Adviesraad pleit ertegen een wet aan te nemen “waarvan je weet dat deze de uitvoering onder druk zet en voor de rechter geen stand zal houden”.

Wetgevingsadvies: heroverwegen
Ook de Raad voor de Rechtspraak laat weinig heel van het wetsvoorstel voor strafbaarstelling. Deze Raad is door de ministers om een zogeheten wetgevingsadvies gevraagd, een wettelijke taak van de Raad. Dit wetgevingsadvies werd 3 oktober gepubliceerd. De Raad adviseert de betrokken ministers de strafbaarstelling te heroverwegen of – als ze het voorstel willen handhaven - dit “te voorzien van een uitgebreide toelichting over noodzaak, wenselijkheid en uitvoerbaarheid in de praktijk”.

Onzorgvuldig en gehaast
Alle organisaties die Eerste en Tweede Kamer adviseren hebben grote kritiek op het proces: onzorgvuldig en gehaast. Noodzaak, proportionaliteit en effect van de wet zijn niet toegelicht en er is niet goed gekeken hoe die zich verhoudt tot grondrechten en Europees recht. En er is gehaast gestemd, voordat de juridische, financiële en praktische gevolgen in kaart waren gebracht.

“Niet geleerd van eigen conclusies”
Regering en parlement hebben na de toeslagenaffaire afgesproken voordat een wet wordt behandeld voortaan integraal te kijken naar de uitvoerbaarheid. Dat is hier niet gebeurd. De Inspectie J&V hekelde dit: “Ook nu is onder hoge politieke druk beleid gemaakt, zonder te luisteren naar de uitvoering en zonder consequenties te doordenken. Er lijkt niet geleerd te worden van de eigen conclusies.”

Minister: door!
De betrokken minister, Van Weel, heeft eerder al laten weten door te willen met haast maken. Ook toen was de kritiek overigens al bekend. Hij heeft het wetsvoorstel over de strafbaarstelling aangepast, zodat hulpverlening aan illegalen niet meer strafbaar is. Op de internetconsultatie hierover zijn rond 700 reacties gekomen. Er moet nu opnieuw een advies van de Raad van State komen. Van Weel wil dat dit een spoedadvies wordt en wil de Tweede Kamer tijdens het verkiezingsreces terug laten komen om over het wetsvoorstel te stemmen.
 

Meer informatie:
De notitie van de Adviesraad Migratie voor de deskundigenbijeenkomst over de asielwetten d.d. 7 oktober 2025
Het wetgevingsadvies van de Raad voor de Rechtspraak m.b.t. de novelle bij de Asielnoodmaatregelenwet (nr 2025/53) d.d. 23 september 2025
De position paper van het College voor de Rechten van de Mens voor de deskundigenbijeenkomst d.d. 7 oktober 2025
De position paper van de Politie m.b.t. de Asielnoodmaatregelenwet d.d. 7 oktober 2025
De position paper van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) voor de deskundigenbijeenkomst d.d. 7 oktober 2025
De position paper van het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers (COA) voor de deskundigenbijeenkomst d.d. 7 oktober 2025
De brief van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) aan de ministers van en voor Asiel en Migratie met de uitvoeringstoetsen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel d.d. 24 september 2025
De position paper van VluchtelingenWerk Nederland d.d. 3 oktober 2025 t.b.v. de deskundigenbijeenkomst asielwetsvoorstellen 
De position paper van Nidos 'gevolgen wetsvoorstellen voor alleenstaande minderjarige vluchtelingen' t.b.v. de deskundigenbijeenkomst d.d. 7 oktober 2025
De gezamenlijke brief van de Inspecties Justitie & Veiligheid, Gezondheidszorg & Jeugd en Onderwijs aan de minister van Asiel & Migratie d.d. 16 juli 2025 

Lees ook:
De inbreng van INLIA in de internetconsultatie: Waarom is de strafbaarstelling van illegaal verblijf een slecht idee?