'Gebrek aan regie Den Haag ondermijnt democratische rechtsstaat'

Gemeentebesturen worden steeds verder belemmerd in hun werk; raadsvergaderingen over opvang worden ernstig verstoord en bestuurders geïntimideerd. Haagse signalen ondergraven daarbij de uitvoering van de wettelijke taken, aldus de brief. Die wijst erop dat gemeenten herhaaldelijk hebben gewaarschuwd; het kabinet is echter in gebreke gebleven.

“Veiligheid komt in gevaar”
De gevolgen zijn inmiddels breder dan het asieldossier, schrijft VNG-voorzitter Sharon Dijksma, die ook verwijst naar de rellen in Den Haag afgelopen weekend. “De democratische rechtsstaat wordt ondermijnd, de veiligheid van inwoners en bestuurders komt in gevaar en het vermogen van gemeenten om hun wettelijke taken uit te voeren (…), staan onder zware druk. Dit is onacceptabel.”

“Zolang instroom, doorstroom, afdoening en terugkeer niet functioneren, blijven gemeenten de rekening betalen. Dat accepteren wij niet langer.” De VNG eist actie op 5 fronten. Het eerste punt: “Spreek publiekelijk ondubbelzinnig steun van het kabinet uit voor lokale besluitvorming en sta achter bestuurders die de wet uitvoeren.”

Stop met jojoën en pak problemen aan
Ten tweede wil de VNG dat het politieke “gejojo” rond de Spreidingswet en de huisvestingsopgave ophoudt. “Zolang de wet plichten oplegt, moet u bestuurlijke zekerheid bieden.” De brief vervolgt scherp dat discussie over ‘verdelingsmechanismen’ het kabinet niet ontslaat van de plicht werkelijke problemen op te lossen.

Met het steeds weer ter discussie stellen van de spreidingswet en de huisvesting van statushouders strooit het kabinet “zand in de raderen en in de ogen van onze inwoners”, terwijl het nalaat grip te krijgen op instroom, terugkeer en een sluitende aanpak van overlastgevers.

Aanpak overlastgevers
De VNG wil dat het kabinet doorzet op de aanpak van overlastgevers en roept op: “Laat de mensen niet dakloos achter in onze steden en dorpen, met alle gevolgen voor veiligheid en openbare orde.” Tot slot trekken de gemeenten aan de bel over de opvang van Oekraïners - onder meer over de steeds tijdelijke en steeds lagere vergoedingen van het Rijk, terwijl de minister van Asiel en Migratie juist hogere kwaliteit wil. Ook is er onvoldoende plek.

De VNG schrijft nog deze week een bestuurlijk overleg te verwachten, “waarin u ons informeert over de door u te zetten stappen inzake de geschetste problematiek”.

Noodmaatregel minister zonder overleg
Pal na deze brief kwam minister Keijzer met een schrijven waarin zij noodmaatregelen aankondigt. Ze schrijft de druk op Ter Apel te willen ontlasten door nagekomen familieleden van statushouders door te verwijzen naar de gemeente waar hun familielid verblijft.

Nareizigers willen natuurlijk niets liever dan snel herenigd zijn met hun geliefde familielid, maar het is de vraag of dat zomaar kan. Veel statushouders wachten in tijdelijke woonruimte op een geschikte woning. Bijvoorbeeld in een kleine kamer waar geen gezin in past. Volgens Keijzer kan de gemeente dat oplossen: “Ze trekken bij hun familielid in of zoeken in samenspraak met de gemeente huisvesting in de buurt.”

Opnieuw een afkondiging van maatregelen zonder overleg met de gemeenten, schetste burgemeester Jaap Velema van Westerwolde in Dagblad van het Noorden. Hij kaartte vorige week al aan dat de minister ondanks herhaald waarschuwen heeft nagelaten de landelijke regietafel bijeen te roepen om de herhaling van problemen bij Ter Apel te voorkomen.

Instroom gehalveerd
In de brief wijst Keijzer overigens opnieuw ook de ‘relatief hoge instroom’ van asielzoekers aan als oorzaak daarvan, maar er komen juist minder mensen naar Nederland. De instroom daalt al sinds eind 2023, vooral doordat er minder Syriërs asiel vragen na de regimewijziging. Dit jaar zag het 1ste kwartaal slechts de helft zoveel aanvragen als het 1ste kwartaal van 2024.

Meer informatie:
De brief van Sharon Dijksma, voorzitter VNG d.d. 22 september 2025 aan minister-president Dick Schoof (download pdf-bestand)
Het persbericht 'Kabinet moet nu asielbeleid op orde maken' d.d. 22 september 2025 op de website van de VNG
De brief van minister voor Asiel en Migratie Mona Keijzer aan de Tweede Kamer d.d. 23 september 2025 over 'Aanvullende maatregelen opvang' (download pdf-bestand)