04 november 2013

ECSR: ongedocumenteerden recht op onderdak, kleding en voeding

Het Comité voor Sociale Rechten van de Raad van Europa (ECSR) heeft in de klachtprocedure die de Protestantse Kerk in Nederland had aangespannen tegen de Nederlandse staat een 'tussen-uitspraak' gedaan: de Nederlandse staat moet uitgeprocedeerde en ongedocumenteerde vreemdelingen voorzien van basisbehoeften: onderdak, kleding en voeding..

Dit is weer een belangrijke stap op weg naar de definitieve uitspraak van het Europees comité, nadat eerder de klacht van de PKN tegen de Nederlandse staat al door het comité ontvankelijk was verklaard en dus verder in behandeling kon worden genomen.

Voor mensen die buiten alle voorzieningen vallen dreigt ernstige, onherstelbare schade aan hun leven en lichamelijke integriteit als zij uitgesloten worden van opvang, voedsel en kleding. Het eindoordeel van het comité kan echter nog maanden op zich laten wachten. Daarom heeft de PKN ook om een ordemaatregel (een soort ‘voorlopige voorziening’) gevraagd en die is op 25 oktober door het comité toegewezen (‘decision on immediate measures’).

De PKN had gevraagd om een opschorting van de Nederlandse Koppelingswet (in de Engelse tekst van de uitspraak 'Linkage Act' genoemd), die mensen zonder verblijfsrecht uitsluit van collectieve voorzieningen. Dat vindt het Europees comité niet noodzakelijk, maar wel wordt de Nederlandse staat opgedragen "alle mogelijke maatregelen te nemen met het oog op het vermijden van ernstige, onherstelbare schade aan de lichamelijke integriteit van personen die het risico lopen verstoken te blijven van onderdak, voeding en kleding".
Het comité spreekt daarbij expliciet van "een gecoördineerde aanpak op nationaal en gemeentelijk niveau" om er voor te zorgen dat er in de basisbehoeften wordt voorzien. Alle betrokken publieke instellingen dienen van deze beslissing op de hoogte te worden gebracht.
De Nederlandse overheid heeft met de invoering van de Koppelingswet beoogd het recht op voorzieningen te koppelen aan rechtmatig verblijf; het lijkt er op dat door deze uitspraak van het ECSR de koppeling tussen 'burgerrechten' en 'mensenrechten' weer ongedaan wordt gemaakt.

Hoewel er dus nu nog geen definitief oordeel ligt of Nederland het Europees Sociaal Handvest schendt, is deze tussen-uitspraak of ‘ordemaatregel’ al van groot belang. Een uitspraak van het comité is van zichzelf niet juridisch bindend, maar heeft wel gevolgen. Over enige tijd kan op het juridisch oordeel van het Europees Comité voor Sociale Rechten namelijk een politiek oordeel in de vorm van een resolutie van de Europese Raad van Ministers volgen, als Nederland wordt veroordeeld voor het schenden van het Europees Sociaal Handvest. En op korte termijn valt te verwachten dat rechters in Nederland bij hun beslissingen in individuele zaken deze uitspraak van het ECSR al laten meewegen. Dat kan dus betekenen dat een asielzoeker die procedeert tegen het beëindigen van voorzieningen door de rechter in het gelijk wordt gesteld, mede op basis van de overwegingen van het ECSR.

Ditzelfde is namelijk gebeurd met het toekennen van voorzieningen aan kinderen. Ook toen volgde  na de klachtprocedure bij hetzelfde Europees Comité een uitspraak van een Nederlands gerechtshof, waardoor de overheid werd gedwongen aan alle kinderen (en hun ouders) minimale voorzieningen te bieden. Dit heeft geleid tot het instellen van de zogenaamde 'gezinslocaties' door minister Leers. Toen de minister desondanks in cassatie ging heeft de Hoge Raad de zienswijze van het Hof nog eens ondubbelzinnig bekrachtigd: het op straat zetten van kinderen is inhumaan en onrechtmatig.

Overigens worden thans ook asielzoekers die nota bene wel rechtmatig verblijf hebben op grond van een reguliere procedure uitgesloten van voorzieningen (zoals opvang door het COA). En een groot deel van de vreemdelingen die nu op straat staan hebben rechtmatig verblijf in Nederland of zijn in afwachting van een definitieve beslissing (bijvoorbeeld in hoger beroep) in hun verblijfsrechtelijke procedure. De term ‘uitgeprocedeerd’ is dus heel vaak niet van toepassing op de vreemdelingen op straat!

Ten slotte: deze uitspraak van het ECSR is een ‘steun in de rug’ voor al die kerken, particulieren, gemeenten en noodopvangstichtingen, die zich vaak al meer dan 10 jaar inzetten voor het opvangen van asielzoekers, die als gevolg van het rijksbeleid zijn uitgesloten van voorzieningen en op straat zijn beland.


Meer informatie:
De tekst van de beslissing van het ECSR d.d. 25 okt 2013 (Engelstalig, pdf-bestand, 3 pag’s)
Het Commentaar bij de Tijd “Medemenselijkheid voor Vreemdelingen” van scriba Arjen Plaisier op de site van de PKN d.d. 1 nov 2013

Lees ook:
17-07-13  Klacht PKN tegen de Staat ontvankelijk verklaard
08-02-13  PKN klaagt Nederland aan bij de Raad van Europa
21-09-12  Hoge Raad verwerpt cassatieberoep van de minister
11-01-11  Gerechtshof: staat moet kinderen samen met ouders opvangen
 

Dossier Recht op opvang